Het zijn de kleine dingen die het doen, die het doen…. De Creutzbergschool
Een lange tijd stond Arnhem bekend als een voortrekker op het gebied van scholenbouw. Al direct na de Onderwijswet en onder aanvoering van directeuren Gemeentewerken I.A. Lindo, J.W.C. Tellegen en W.F.C. Schaap werd werk gemaakt van de scholenbouw. Trotse schoolgebouwen kwamen te staan in Arnhem die nog altijd een prominente plek innemen in het straatbeeld. De ambachtsschool aan de Boulevard Heuvelink, de Lorentz HBS in de Schoolstraat, School negentien op de hoek van Spijkerlaan en Rietgrachtstraat, de MMS aan de Apeldoornseweg, de Witte School in de Geitenkamp en ga zo maar door. Schoolgebouwen die de Arnhemse bevolking niet kwijt wil en die terecht de monumentenstatus kregen. Ook de Creutzbergschool aan de Vijverlaan mag zich in dit rijtje scharen. De architectuur is Amsterdamse School op zijn best met allerlei siermetselwerk, verticale pannen en tegels ter decoratie en allerlei ambachtelijke kunst, geïntegreerd in de architectuur! De consoles in de voorgevel zijn van de beeldhouwer Gijs Jacobs van den Hof (1889-1965). Wat Hildo Krop voor Amsterdam was, was Gijs Jacobs van den Hof voor Arnhem. Diverse Arnhemse gebouwen, vooral schoolgebouwen, zijn door hem opgesierd met zijn robuuste beeldhouwwerken. Hij vestigde zich in 1921 in Arnhem. De Creutzbergschool moet daarom wel een van zijn eerste werken in Arnhem zijn, want het ontwerp is gedateerd 1921.
Foto voorzijde met entree, mei 2024 (fotograaf Piet van Dijk)
Het is een prachtig gebouw, de Creutzbergschool. En toch…, toch wringt er iets. Het schoolgebouw is gebouwd op een helling, de entree is aan de hoger gelegen Vijverlaan, de lokalen zijn langs de Hendrik van Kalkarstraat in twee lagen erachter gebouwd. Vanwege de helling zijn de lokalen er achter met trappen vanaf de entree te bereiken. Om het hoogteverschil niet te groot te laten zijn, heeft de architect Van Broekhuizen de entree aan de Vijverlaan laag gesitueerd, onder maaiveld en van straat af te bereiken met een trapje naar beneden. Dat leidt ertoe dat dit entreegedeelte bescheiden oogt, alsof het gebouw met moeite de heuvel op is geklommen en hijgend net de rand heeft weten te bereiken.
Maar Van Broekhuizen loste dat schitterend op door het entreegedeelte links en rechts te voorzien van vlaggenmasten. En dat zijn niet zomaar vlaggenmasten, maar monumentaal vormgegeven masten met een soort van vinnen als basement en gemonteerd masthouders van siersmeedwerk. De masthouders waren gemonteerd op halfzuilen die op hun beurt gedragen worden door de gebeeldhouwde consoles van Gijs Jacobs van den Hof. Alleen… de vlaggenmasten ontbreken. Met de vlaggenmasten komt het gebouw weer in verhouding! Op de foto omstreeks 1930 is de Creutzbergschool te zien met de vlaggenmasten en op het fragment van de tekening zie je hoe gedetailleerd de mastvoet was vormgegeven. Het pand staat op de Rijksmonumentenlijst, is onlangs mooi hersteld, maar de vlaggenmasten ontbreken en die zouden het gebouw echt compleet maken. “Het zijn de kleine dingen die het doen, die het doen, die het doen” zongen Saskia en Serge in de jaren zeventig en zo is het maar net.
Links het ontwerp van de voorgevel met de vlaggenmasten. Rechts op het moment (2014) dat de Creutzbergschool te koop stond zonder vlaggenmasten. Wat ook opvalt is het verdwijnen van de roede-indeling in de ramen en de fraaie belettering. In de uitvoering (hieronder op de foto) is te zien dat de vlaggenmasten aanzienlijk langer waren dan in het ontwerp. (tekening en foto uit Gelders Archief)
Foto omstreeks 1930 met de vlaggenmasten op de voorgevel. Overigens er was ook nog een masthouder met vlaggenmast aan het lagere bijgebouw aan de Hendrik van Kalkarstraat. (foto uit Bouwkundig Weekblad, fotograaf onbekend)
Foto die bijzondere detaillering laat zien, mei 2024 (fotograaf Piet van Dijk)